چراغ قوه UV ابزاری عالی برای مشاهده چیزهایی است که معمولا با نور معمولی دیده نمی‌شوند. این دستگاه به دلایل مختلف روز به روز در حال محبوب شدن هستند. از آنها می‌توان برای اهداف متنوعی، از جمله شناسایی مواد معدنی و رگه‌های مختلف در سنگ‌های قیمتی، شناسایی لکه‌های خون و ادرار در طبیعت، تشخیص اصالت پول و... استفاده کرد.
با این وجود در مورد این دستگاه‌ها همچنان سوالات زیادی برای بررسی و پاسخگویی وجود دارد. در واقع انتحاب و خرید این مدل‌های کمتر شناخته‌شده چراغ قوه، ایمنی آن و... همگی از مواردی است که باید بررسی شود. بر این اساس در این نوشته به بررسی این دستگاه‌ها پرداخته‌ایم؛ تا در انتها علاوه بر درک مزایا و ویژگی‌های آن، بتوانید در خرید چراغ قوه UV آگاهانه‌تر عمل کنید.
اشعه ماورا بنفش چیست؟
اشعه ماورا بنفش با حروف اختصاری UV نشان داده می‌شود. این اشعه یک نوع نور بنفش نامرئی است؛ که طیف آن بین نور مرئی و اشعه ایکس قرار دارد. به زبان علمی‌تر باید گفت نور UV از طول موج 10 تا 400 نانومتر را در بر می‌گیرد. در واقع در سنجش این نور نامرئی، بیشتر از میزان روشنایی، طول موج آن مهم است.
بر این اساس اشعه ماورا بنفش را می‌توان در سه دسته زیر تقسیم‌بندی کرد:
- اشعه ماورا بنفش UVC با طول موج 100 تا 280 نانومتر
- اشعه ماورا بنفش UVB با طول موج 280 تا 315 نانومتر
- اشعه ماورا بنفش UVA با طول موج 315 تا 400 نانومتر
میزان بالای این اشعه می‌تواند خطراتی برای انسان داشته باشد. همچنین از میزان کنترل شده آن برای اهداف مختلفی در علوم و صنایع گوناگون مانند پزشکی، مواد غذایی، ضد عفونی و اکتشاف استفاده می‌کنند.
چراغ قوه UV چیست؟
از آنجا که همه ما با چراغ قوه آشنا هستیم؛ احتمالا درک عملکرد چراغ قوه UV ساده خواهد بود. به‌طور خلاصه این وسیله دستی قادر به تولید و انتشار پرتو نور با طول موج UV است. در واقع این دستگاه امواج را در طول موج ماورا بنفش تولید می‌کند.
با بازتاب این نور بر روی برخی اجسام و مواد، آن مواد در تاریکی حالتی فلورسنت گرفته و می‌درخشند. همین ویژگی به ظاهر ساده، می‌تواند این چراغ قوه‌ها را مستعد بسیاری از کاربری‌های جذاب و ارزشمند کند. چراکه کمک می‌کند تا به سرعت و در لحظه، از نوع جنس بعضی مواد آگاهی پیدا کنید. به عنوان مثال علاقه‌مندان سنگ‌های قیمتی به کمک همین نور، اصالت جنس آنها را بررسی می‌کنند.
جالب است بدانید که چراغ قوه UV از نظر ظاهری هیچ تفاوتی با چراغ قوه‌های معمولی ندارد. تنها تفاوت آنها هنگام روشن شدن است. زمانی که به جای تابش نور سفید، نور نامرئی ماورا بنفش را منتشر می‌کنند. امروزه مانند چراغ قوع‌های معمولی، در بیشتر مدل‌های چراغ قوه UV نیز از لامپ LED استفاده می‌شود.
کاربرد چراغ قوه UV در شناسایی سنگ‌های قیمتی
اگرچه استفاده از چراغ قوه UV و نور فلورسنت آن یک آزمایش تشخیصی دقیق برای بررسی سنگ‌های قیمتی نیست؛ اما می‌تواند نشانه مفیدی از چیستی یک سنگ قیمتی باشد.
به عنوان مثال هنگام آزمایش سنگ‌های قیمتی قرمز تا صورتی، مثل یاقوت، نور فلورسنت بسیار کمک‌کننده است. در حالی که اگر رگه‌های آهن را با آن اشتباه گرفته باشید؛ بازتاب فلورسنت بسیار کم یا بدون بازتاب خواهد شد.
استفاده از نور UV در یافتن سنگ‌های قیمتی سبز رنگ کمی مشکل است. با این وجود در تعیین نوع و خلوص آنها، از این نور می‌توان استفاده کرد. به عنوان مثال در زمرد یا یشم سبز، این ابزار بسیار مفید است. مثلا وجود ناخالصی‌ها در این سنگ‌ها به صورت رگه‌های سفید دیده می‌شود.
به هر حال همان‌طور که از مثال‌ها مشخص است؛ استفاده از چراغ قوه UV می‌تواند ابزار مفیدی در هنگام آزمایش و تشخیص سنگ‌های قیمتی باشد. با این حال باید در نظر داشته باشید که این کار تنها یک تست سریع و البته از هیجان‌انگیزترین تست در دنیای گوهرشناسی است. همچنین آشنایی با اصول تشخیص نیز موضوع دیگری است که باید به آن توجه کنید.
سایر کاربردهای چراغ قوه UV
هملن‌طور که گفتیم کاربرد چراغ قوه UV بسیار متنوع‌تر است. به عنوان مثال نیروهای پلیس از آن برای ردیابی خون و ادرار استفاده می‌کنند. شناسایی پول و اسناد تقلبی نیز از این طریق ممکن می‌شود.
همچنین طبیعت‌گردان نیز به شکلی مشابه از آن برای یافتن مسیر حیوانات و ردیابی آثار به‌جای مانده از موجودات زنده کمک می‌گیرند. جالب است بدانید در مقاصد تفریحی ورزشی نیز از این اشعه استفاده می‌شود. به عنوان مثال در ماهیگیری، طعمه‌های نئونی موجب جذب ماهی‌ها می‌شوند. همچنین از چراغ قوه UV می‌توان برای ردگیری مسیر آنها استفاده کرد.
در صنایع شیمیایی نیز تشخیص برخی رنگ‌ها و مواد معدنی از این طریق ساده‌تر می‌شود. همچنین در صنایع غذایی نور ماورا بنفش برای یافتن کپک‌ها و موارد مشابه بسیار کاربرد دارد. از همین ویژگی در نگهداری از ساختمان‌ها در مناطق مرطوب نیز استفاده می‌شود. چراکه به کمک آنها می‌توان این آلودگی‌ها را سریع‌تر شناسایی کرد.
خطرات چراغ قوه UV
اشعه ماورا بنفش در بسیاری از رسانه‌ها، اغلب مضر نشان داده می‌شود. در نتیجه احتمالا نگران بی‌خطر بودن یا نبودن نور چراغ قوه UV باشید. پاسخ کوتاه این است که تا وقتی از این ابزار عاقلانه استفاده کنید؛ آنها به طور کلی ایمن هستند. با این وجود بهتر است درک دقیق‌تری از درک خطرات پشت پرتوهای UV داشته باشید. همین‌طور بدانید که این چراغ قوه ها از نظر میزان این خطرات، در چه سطحی هستند.
پیش از این گفتیم که طول موج و قدرت عوامل تعیین‌کننده در میزان تاثیرات اشعه ماورا بنفش هستند. در نتیجه خطرات نور UV نیز به طول موج و قدرت آن بستگی دارد. همه ما روزانه مقادیر قابل توجهی UV-A (315-400 نانومتر) و UV-B (280-315 نانومتر) را از تابش نور خورشید دریافت می‌کنیم. طول موج UV-B کوتاه‌تر و در نتیجه مضرتر است. بیشتر خطرات مرتبط با قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید (آفتاب سوختگی، سوزش چشم و سرطان) نتیجه طول موج UV-B است. از آنجایی که چراغ قوه‌های UV در طول موج‌های 365 نانومتر یا بالاتر کار می‌کنند؛ نور آنها در محدوده UV-A ساطع می‌شود. بنابراین می‌توان آنها را نسبت به طول موج‌های UV-B کم‌خطرتر در نظر گرفت.
همچنین به طور کلی مقدار نور ماورا بنفش ساطع شده از یک چراغ قوه UV بسیار کمتر از مقداری است که در یک روز آفتابی در فضای باز پیدا می‌کنید. در واقع نور خورشید طبیعی حدود 32 وات انرژی UV در هر متر مربع منتشر می‌کند؛ که بیش از 30 برابر میزان انرژی UV ساطع شده توسط یک چراغ قوه UV با قدرت 3 وات است.
با وجود نکته‌های گفته شده و اگرچه پتانسیل آسیب‌رسانی چراغ قوه UV بسیار کمتر از نور طبیعی خورشید است؛ اما همچنان نباید پتانسیل خطر و آسیب چراغ قوه UV را کاملا نادیده بگیریم. بنابراین برای کاهش بیشتر این خطرات، می‌توان اقدامات خاصی را انجام داد.
در درجه اول توصیه می‌کنیم هرگز به‌طور مستقیم به نور چراغ قوه UV نگاه نکنید. چراکه نور ماورا بنفش نامرئی است. در نتیجه واکنش طبیعیِ بستن چشم یا نگاه کردن به سمت دیگر را القا نمی‌کند. در واقع بدون آنکه بدانیم مستقیما و مداوم می‌توانیم به آن نگاه کنیم؛ فقط به این دلیل که روشن به نظر نمی‌رسد. بنابراین حتما این دستگاه را از دسترس کودکان و افرادی ناآگاه به ویژگی‌های آن دور نگه دارید.
همچنین اگر هنوز در مورد جنبه‌های ایمنی چراغ قوه UV نگران هستید؛ می‌توانید اقدامات بیشتری را برای محافظت از خود انجام دهید. به عنوان مثال ممکن است بخواهید عینک ایمنی یا عینک آفتابی ضد اشعه ماورا بنفش بزنید. این عینک‌ها به کاهش میزان برخورد اشعه ماورا بنفش به چشم شما کمک می‌کنند.
همچنین هنگام استفاده از چراغ قوه UV، سعی کنید از تابش مستقیم نور به پوست برهنه خودداری کنید و لباس‌های آستین بلند بپوشید. در نهایت به عنوان یک روش ساده، چراغ قوه UV را فقط تا زمانی که لازم است روشن نگه دارید.
نکاتی برای انتخاب و خرید چراغ قوه UV
فارغ از کاربرد این دستگاه‌ها، بهتر است هنگام خرید چراغ قوه UV نکات زیر را در نظر داشته باشید:
میزان خروجی نور: کارایی یک چراغ قوه UV با میزان خروجی نور ماورا بنفش آن اندازه‌گیری می‌شود. این عدد با واحد نانومتر مشخص می‌شود. یک چراغ قوه UV با خروجی بالا، نور UV بیشتری تولید می‌کند؛ و برای طیف وسیعی از کاربردها موثرتر می‌شود. به عنوان مثال یک چراغ قوه با خروجی حدود 365 نانومتر برای اکثر کاربردها مانند تشخیص لکه‌ها، سنگ‌های قیمتی، اسکناس‌های تقلبی یا ادرار حیوانات خانگی مناسب است.
ظرفیت باتری: همچنین بهتر است عمر باتری چراغ قوه UV را نیز در نظر بگیرید. چراغ قوه‌های با خروجی بالاتر ممکن است به باتری با قدرت بالاتری نیاز داشته باشند. در غیر این صورت ممکن است منجر به زمان کار کوتاه‌تر شود. بنابراین قبل از خرید چراغ قوه بررسی کنید که با یک بار شارژ یا با وجود مجموعه‌ای از باتری‌ها، چه مدت کار می‌کند.
دوام و استحکام: اگر می‌خواهید از چراغ قوه در محیط‌های خشن استفاده کنید،؛ باید اطمینان حاصل کنید که دارای ساختار سخت بوده و می‌تواند در برابر ضربه، آب و گرد و غبار مقاومت کند.
ابعاد: طراحی کلی چراغ قوه اشعه ماورا بنفش عامل مهم نهایی است. به‌خصوص در مورد قابلیت حمل باید به ابعاد و وزن دستگاه توجه کنید. حمل یک چراغ قوه جمع و جور و سبک‌وزن آسان‌تر بوده و استفاده از آن را راحت‌تر می‌کند.
بیشتر بخوانید: لیست انواع سنگ های قیمتی